A
Açma: : Tarla kazanmak için ormanı aralama yok etme işi.
Açısal Hız: 2.Birim zamanda
titreşim açısının değişme miktarı.
Açmacılık: Ormanı açma ve aralama yolu ile tarla, yerleşme
yeri elde etme işi.
Ada: Her tarafı
sularla çevrili kara parçası
Aerosol: Havada
asılı duran tuz tanecikleridir.
Ağrı Dağı: Büyüklük
bakımından Türkiye’nin en büyük dağı.
Alt manto: üst
manto ile dış çekirdek arasındaki katman
Akdeniz:Türkiye’ nin güneyinda yer alan denizidir
Akarsu ağı: Bir ırmak ve kollariyle bunlara karışan çok
sayıdaki dere ve dereciklerin birleşmesinden doğmuş akan su yolları ağı.
Akarsu: Yağişlarla yeryüzüne düşen, kaynaklardan çıkıp
belirli bir yatak ta akan, sonra denize, göle dökülen sular. Bunların
küçüklerine dere, öz, çay, su, büyüklerine ırmak denir
Akarsu açılımı: Akarsuyun asıl uzun luğunun, bu suyun
kaynağı ile ağzı arasındaki doğru uzunluğa oranı..
Akarsu aşındırması: Akarsuyun geçtiği yatağın yanlarını
kemirmesi, dibini de sürüklediği parçaları sürterek yıpratması olayı
Akarsu Akış Hızı: Akarsuyun akış hızı yatağın her iki
kesitinde farklıdır
Akarsu havzası: Ana akarsu ve ona bağlı kollara kavuşan
yüzey sularının toplandığı su toplama alanı
Akarsu Çığırı: Akarsuyun kaynağı ile denize döküldüğü ağız
kısmı arasında kalan bölüm.
Akarsu işlemesi: Bir yatak içinde akan suyun akışı sırasında
geçtiği yeri oyması, aşındırması olayı.
Akarsu kıyısı: Bir akarsuyun gerek kabarık zamanında, gerekse
dar yatağına çekilmiş bulunduğu
siralardaki kıyısı.
Akdeniz İklimi: Türkiyeyi
etkileyen yazları kurak ve sıcak geçen kışları ise yağışlı geçen iklimdir
Akıntı: Bir cismin akar şekilde yer değiştirmesi.
Akış yukarı:Bir akarsuyun ağzına doğru olan yönü.
Akışlı bölge: Sınırları
içinden doğan akarsuların denize ulaşabildiği bölgeler
Alüvyon: Akarsular tarafından taşinan,
içinde kil, kum, çakil gibi ufalanmiş parçalar bulunan çamurlu tortuya verilen
ad.
Astereoid: Güneş
etrafında dönen, gezegene benzer küçük cisimlere verilen ad.
AABM: Asor alçak
basınç merkezi Türkiyeyi ege
üzerinden etkiler, serinletici bir hava oluşturur
Atmosfer: Atmosfer veya gazyuvarı, herhangi bir gökcisminin etrafını saran ve gaz ile
buhardan oluşan tabaka.
Ay:Dünyanın tek
tabii uydusu.
Andezit: dış püskürük bir
taştır.
Antisiklon:yüksek basınç
B
BAF: Batı Anadolu
fay kuşağı
Bağ bozumu: Üzümleri
olmuş, artık toplama zamanı gelmiş olan
bağlarda, ürünün toplanması işleri.
Bağıl nemlilik: Bir
yer de, verilen bir hacimdeki nem tutarının ,su buharıyla doymuş aynı hacimdeki
nem tutarına oranı.
Bağıl yükseklik: İki nokta
arasındaki yükseklik.
Bağıl yükseklik kavramı: yeryüzünün kabartılarını, çukurluklarını gösterme
bakımından çok önemlidir. Öyle ki bir ara, bağıl yüksekliği temel tutarak yer
şekilleri haritaları yapma işi ele alınmıştır.
Bağıl nem:Havadaki
maksimum nemin mutlak neme oranıdır
Barkan:Çöllerde rüzgarlarla sürekli yer
değiştiren hilal şeklindeki kum tepelerine barkan adı verilir.
Barisfer:Yer
kürenin en iç kısmı
Başkalalaşım:Yüksek
basınç ve sıcaklık sonucu taşın değişmeye uğraması
Batolit:Magamada
oluşan büyük kütle
Bazalt: Volkanik hareketler sonucu teşekkül eden bir volkanik kaya
sınıfı
Bel:dağların alçalarak
geçit verdiği yer.
Biyom:En büyük tür
topluluğu
Biyosfer:Dünya üzerinde yer alan tüm canlıları
kapsayan bölüme denir.
Biyojenik çökel:Ölmüş
canlı kalıntıları
Birikinti konisi:Akarsuların
getirdiği malzemelerin düz bir alana yığılması
Boğaz:Keskin ve
dik yamaçlı vasi
Boğaz Vadi: Derine
doğru aşındırmanın fazla olduğu yerlerdeki vadi şeklidir. Sert kayalardan ve
yatay tabakalardan oluşmuş bölgelerde görülür.
Botanik:Bitki
bilimi
Boylam:Kutupları
birbirlerine nirleştiren ve başlanıç meridyenine göre dakika derece ve saniyye
göre belirleyen çember
Bulut: Nemli ve
sıcak havanın atmosferde yükselerek soğumasından oluşan küçük su
damlacıklarından oluşan tabakalardır.
Buzul: Kristalleşmiş
buz kütlesi
Buzultaş : Moren
Buz yalağı :Sirk
BABM: Basra Alçak
Basınç Merkezi
c
Coğrafya: Yeryüzünü tasvir eden (açıklamaya çalışan)
bir bilimdir.
Coğrafi: Coğrafya
ile ilgi olan herşey
Coğrafi konum: İnsanların
faaliyet gösterdiği alan
Cüruf: Kömür veya
diğer madenlerin işlemesi sonucu ortaya çıkan dışık
Ç
Çağlayan: Suyun yüksekten döktüğü
yer, şelale
Çakıl taşı:Konglomera
Çavlan: Akarsularda sert kayaların
geriye aşınması sonucu oluşan şekıldir.
Çay: Nehirden küçük olan
genellikle dereden de büyük olan su kütlesi
Çekirdek:Dünyanın
yoğunluk bakımından en ağır elementlerin bulunduğu yer.
Çevre: Canlılların
yaşadığı ortam.
Çığ: yüksek dağları dik yamaçlarından
koparak oluşan kar yığınları
Çisenti: hafif
yağmur
Çiy: Hava
sıcaklığının düşmesine bağlı olarak bitkilerin
yaprakalrında oluaşan su damlacıkları
Çizgi ölçek: Kesir
ölçeklerin çizgi halinde gösterilmesi
Çizgisel hız: Birim
zamanda bir noktanın eksen üzerinde yer değiştirmesi
Çöl:Kurak alanlar
Çözülme:Kayaların
kimyasal ve fiziksel yolla ayrışması
D
DAF: Doğu Anadolu
fay kuşağı
Dağ: Çevresine
göre çok yüksek olan yeryüzü şekli.
Dalga: Deniz veya
göl gibi geniş sularda çeşitli sebeplerle yükselip alçalan su yığını.
Dam taşı: Kayağan
taşı
Debi: Akım
Deflasyon: Rüzgarların
aşındırıp savurması
Delta:Akarsuların
deniz kıyılarında oluşturduğu alüvyal çökelti alanı
Deniz: Yerkabuğunun
çukur bölümlerinin çoğunu dolduran su katmanı.
Deprem: Yerkabuğu
içindeki kırılmalar nedeniyle ortamları ve yeryüzeyini sarsma olayıdır
Dere:Irmak ve
çaydan küçük olan su kütlesi:
Dışık madde: Atık,
kabarcıklı madde
Dilatasyon : Genleşme,büzülme
Dış çekirdek: İç
çekirdeğin üstünde ve mantonun altında yer alan bir tabakadır
Diverjans:Hava
kütlelerinin merkezden çevreye doğru yayılması
Diyorit: İç
püskürük bir taş
Dolin: Oval
şeklinde oluşan erime çukrlarıdır.
Dolu:Hava
sıcaklığının eksiye düşmesi sonucu oluşan saydam buz tanecikleri
Donma:Suyun buz
durumuna geçmesi
Doruk: Dağın en
yüksek noktası,zirve
Drenaj: Suyun
akıtılması
Dünya: Güneş
sistemindeki gezegenlerden biri. Bütün canlıların yaşadığı yer.
Dolunay: Ay'ın
tam bir daire olarak dolgun, parlak görüldüğü evre
E
Ege Denizi: Türkiyenin
batısında kalan deniz.
Eğim: Bir yuzeyin
yatay yuzeye nazaran durumunu ifade etmekte kullanilan bir kavramdıri
Ekinoks :Gece ve
gündüzün eşit olduğu tarihlere verilen adtır.bu tarihler 21 mart ile 23 eylül
dür
Ekoloji:nsan ve
diğer canlıların,birbirleriyle olan iliikilerini inceleyen bilim dalı
Ekosistem: Yaşama
birliği.
Ekvator:Yer
küreyi eşit iki parçaya bölen hayali çember.
Ekliptik:Dünyanın
güneş etrafında dönerkengükküre üerine çizdiği yörünge
Endemik bitki:Belli
bir yere özgü olan bitki
Elips: İki ayrı noktanın uzaklıklarının toplamı birbirine denk olan
eğri
Engebe: Tepe ya
da çukurluk gibi yeryüzünün düzlüğünü bozan dağ, plâto, gibi her türlü alanın
ortak adı
Enlem:Dünya
üzerinden geçen paralel çemberlerdir
Epirojonez: Kıta
oluşumu demektir.
Epirojenik hareket:bir kütlenin bir bütü halinde
yükselmesine verilen addır.
Erg:Kumullarla örtülü geniş kum örtüler.
Erozyon:Toprağın
akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp
taşınması ve
sürüklenmesi olayına
erozyon denir.
Erüpüsyon:Volkanik
patlama
Etezyen:Türkiyede kuzey batıdan esen serin rüzgar
Evren: Kainat,
uzayda bulunan tüm madde ve enerji biçimlerini içeren bütünün adıdır.
F
Fakolit:Kıvrımlı
tabakaların katılaşması
Falez:Dalgaların
aşındırması oluşan dikliklerdir
Fay atımı:Fay çizgisi boypuncahareket etmiş
kütleninbirbirine göre kayma miktarı
Fay:Yerkabuğunda
yukarıdan aşağı ve çatlak kırılma
yüzeyleri boyunca, gözle fark edilebilecek ölçüde bir kayma, yer değiştirme
bölgesidir.
Fay hattı:Yer
altında, iki bloğu birbirinden ayıran bir bölgedir.
Feldspatlar:En
önemli kayaç yapıcı m,neral grubu
Fırlama:anardağlardan
çıkan her türlü malzeme
Filat:Şist in
yüksek sıcaklıkve basınç sonucu değişime uğraması
Fitocoğrafya :Bitki
coğrafyası
Fiyort:Buzul
aşındırması sonucu oluşan kıyı tipi
Fliş:Volkanik kayaçlarda
bulunan birjeosenklinal tortul topluluğu
Flora:Bir
coğrafyadaki bütün bitkilerin sınıflandırılması
Forland: Ön bölge
Fiziki coğrafya:Doğal
çevre bileşenlerini vo olaylarını inceleyen coğrafya ilmi anabilim dalı
Fosil: Her türlü
bitki ve canlı kalıntılarına denir.
Fosilleşme: : Ölen canlıların taşlaşmış
kalıntılarıdır.
Föhn olayı: Dağlık
kütleden sarkan hava kütlesinin sıcaklık olmaksızın havanın ısınmasıdır
Föhn rüzgarı:Yüksek
bir dağdan alçak kesimlere doğru esen
kuru ve sıcak rüzgar
Fümeral: Yanardağ
tütmesi
G
Galaksi:Yapılarında
milyonlarca yıldız barındıran evrenin adalarıdırlar.
Garig: Maki bitki
örtüsünün tahrib edilmesiyel oluşan bitki türüdür
Ge: Dünya,küre
Gehraphe : Coğrafyaya
dair
Gel akıntısı:Gel-git
Geleğen : öle
karışan akarsulara verilen isimdir
Gel-git:Ayın
çekim kuvvetine bağlı olarak suların kabarması
Genlik :Suların
kabarık ve çekik devrelerindeki sudüzeyi farkı:
Geodezi: Yer
yuvarlağın büyüklüğü ve biçimiyle ilgilenen bilim dalı:
Geoid :Yer
kürenin kendine has görünüşü
Gayzer: Sıcak su
buharının belli aralıklarla patlarak çıktığı kaynak
Gezegen:Güneş
etrafında, dönen gök cisimleridir
Gideğen:Gölden
çıkan su
Galaksi:Yapılarında
milyonlarca yıldız barındıran evrenin adalarıdırlar.
Gondvana: Oluşan
ilk kara parçalarından biridir
Gök: Mavi
görünümlü bir hava tabakasıdır.
Gök ada:Uzayın
algılanabilen bölgesi:
Gök atlası:Güneş
gök adadı içindeki yıldızların yerlerini göstermeye çalışan haritaar takımından oluşmuş gök atlası.
Gök ekseni:Dünya
kutupları yarıçaplarının sonsuza doğru
uzatılması yoluyla oluşan eksen
Gök ekvatoru:Yer
ekvatoru yarıçaplrının sonsuza doğru uzatılması yoluyla oluşan, gök küre ekseni
Gök küresi: Dünya
merkezli küre.
Göl ayağı:Gideğen
Göl:Kara içinde
yer alan ve hertarafı kapalı olan çukurları doldurulmuş belibir derinlikteki su
kütelsi
Gölet: yapay küçük tatlı su gölü
Granit: Bir iç püskürük taştır
Günberi: Dünyanın
güneşe en yakın olduğu tarihe verilen addırbu tarih 31 aralıktır.
Gündüz: Dünyanın
günlük hareketi sonucunda oluşan aydınlıktır.
Güneş: Bütün
varlıkların ışık kaynağıdır.
Günöte: Dünyanın
güneşten en uzak olduğu 4 temmuz tarihidir.
H
Habibat: İnsan dışındaki canlıların
doğal olarak yaşadığı yerler.
Haliç: Plato kenarlarında
akarsuların ağızlarıyla beraber deniz baskısının uğraması sonucu oluşan
dallıbudaklı koylara denir.
Hammadde :Kaya çölü , taş çölü
Harita anahtarı: Haritadaki işaretlerin ne
anlama geldiğini gösteren bölümdür
Harita ölçeği:Harita üzerindeki belli iki
noktanın arasındaki uzunluğunun ,yeryüzündeki aynı noktalara oranıdır
Harita:Yeryüzü şekillerini
gösterirler
Hava haritası: Sinoptik harita
Hazan:Sonbahar,güz
Heyelan:Hoprağın ve kayaçların
bulunduğu yerlrden aşağıya doğru göçmesi
Hidrograf:Bir akrasuyun belli bir
kesimin de yıl içinde veya belli bir zamandaki akımını gösteren grafik
Hidrografi:Sular bilgisi
Hidrografya haritaları: Bir bölgenin su
potansiyeli hakkında bilgi veren haritalardır
Hidrosfer: Su küre
Higrofil: Suyu seven bitki
Hinterland: Ardbölge
Hiposantr: Depremin merekzi
Hipsografik eğri: Yeryüzünün yükseklik ve
derinliklerini göstren eğri
Horizon: Fiziksel ve kimyasal
yönden değişik olan toprak katı
Horst: Her iki tarafındaki faylar
boyunca yükselmiş blok
Humus: Topraktaki kahverengi
organik madde
Hilal: Ay ın “C” şeklini aldığı halidir.
I
Ignimbirit: Yanardağ püskürmeleri
sonucu dışarı çıkan yüksek oranda silis bulunan kayaçlardır
Issız: Nüfus bulunmayan tenha
İ
İç deniz: Okyanuslara boğazlar
aracılığla bağlanmiş kara içlerine sokulmuş denizlere denir
İç püskürme : instrizosyon
İç buzul:Geniş sahaları boydan boya
örten geniş buzul örtüleri
İçbükey: İçe doğru bükülmüş yamaç
İçe akışlı bölge: Kapalı havza
İkinci zaman: Mesozoik
İklim: Dünyayı
uzun süre etkileyen hava olaylarıdır
İlkdördün. Yeni
Ay’dan 7,5 gün sonraki görünen durumdur
İltiva : Kıvrılma
İnfıllak: Patlama
İnlandis:Kutup
bölgelerinde bulunan çok geniş ve kalın buz örtüleri
İnsolasyon: Güneşlenme
İntegrsyal dönem:
Buzullar arası dönem
İnterserpisyon: Yağış
sularının özellikle bitkilerin yaprakları ve gövdelerinde tutulması
İsoamlitüt: Yıl
içinde en yüksek ve en düşük sıcaklık arasındaki değer farkı
İsobar: Eş basınç
eğrisi
İsohips:Eş yükselti
eğrisi
İsonef: Eş
bulutluluk eğrisi
İsoseist: Eş
sarsılma eğrisi:
İsostasi: Manto
üzerindeki dengeye denir
İstep: Bozkır
İyonosfer: Mor
ötesi ışınlarının parçalayarak iyon haline getirildği atmosfer katmanı
İABM: İzlanda alçak basınç merkezi . Türkiye devamlı
etklier.
İzohalin:Eş
tuzluluk eğrisi
İzoterm haritaları:Bir
bölgenin sıcaklık değerleri hakkında bigi veren haritalardır
İzobat:
Eş derinlik eğrisi
İzoterm: Eş
sıcaklık eğrisi
J
Jama: Dar ve derin karstik kuyu
Jeo:Jer küre
Jeoantiklinal: Derin deniz çanaklarında
biriken tortuların kıvrılmasıyladeniz üzerinde beliren sırtler
Jeodezi: Yerin
boyutlarını ve biçimini konu olarak inceleyen bilim
Jeoid: Yeryuvarının
sadece kandine benzeyen özel biçimi
Jeoizoterm: Yerin
içi eşit sıcaklık eğriler
Jeoloji: Yer in
iç yapısını inceleyen bilimdir
Jeolojik: Jeoloji
ile ilgili
Jeolojik devir: Günümüze
kadar dünyanın geçirmiş olduğu çeşitli devirlere verilen addır.
Jeomorfoloji: Yeryüzü
şekillerini incaleyen bilim dalı
Jeomorfolojik :Jeoloji
le ilgili
Jeopolitik: Yer
politikası
Jeosenklinal: Yer
kabuğunun çöken, buna bağlı olarak kat
kat kalın tortullarla dolmuş bulunan bölümü.
Jeoterm basamağı:
Yer altına inildikçe sıcaklık her 33 metrede 1 derece artar buna jeoterm
basamağı denir
Jeoterm derecesi:
JeOterm basamağı,yeryuvar içinde sıcaklığın 1 derce artması için gerekli ortalama derinlil
Jeotermal: Yerin
derinliklerindeki kendi sıcaklığı
Jips: alçı taşı
Jüvenli su: Kökeni
magma ve magmaadan çıkan su buharının
yoğunlaçmasıyla oluşan su,
K
KAF: Kuzey
Anadolu fay kuşağı.
Kaldera adası: Kaldera halkasının su
üstüne yükselmiş volkanik bir adasıdır.
Kaldera: ÇÖkme yada patlamalr sonucu
oluşmuş çukrluklardır
Kalker: Kireç taşı
Kambriyen:Bilinen en eski kayaçlardır
Kapalı havza: Sularını denize
ulaştıramayan havzalara denir
Kar: Hava sıcaklığının düşmesine
bağlı olarak kristaller şeklinde düşen bir yağış çeşididir
Kara: Yeryüzünün denizle örtülü olmayan
bölümü
Kara Deniz: Türkiye’nin
kuzeyinde kalan deniz
Kara Deniz
İklimi: Dört mevsim yağışlı geçen
iklim türüdür.en çok yağış sonbaharda düşer.
Karasal İklim: Yazlar
kurak ve sıcak kışlar ise soğuk ve sert
geçer.
Karatoprak: Çernozyum.
Karayel:Türkiye ye kuzeybatıdan esen
soğuk rüzgarlardır
Karstik bölge: Eriyebilen kayaçların
bulunduğu bölgelere denir
Karstik göller:eriyebilen kayaçların
bulunduğu yerlerde tabanda oluşan göllerdir
Karstik yöre: Karstik topoğrafya
şekilleri görülen yöredir
Karstlaşma: Kireçtaşlarının
karbondioksitli sularla erimesi sonucu
oluşan topoğrafik şekillere denir
Karst topoğrafyası:
Kireçtaşlarının erimesi ve suda eriyik haldeki kireçlerin tekrar birikmesi
sonucunda oluşan ve buna ait şekilleri kapsayan arazi
Katman: Tabaka
Katmanbilim: Jeolojinin
bir bilim alanı
Katmanlaşma:
Tortulların üst üste birikmesi durumu
Kavkı:Fosil
kabuklar
Kavkılı katman:
Fosil kabuklar içeren katman
Kavkılı kayaç:
Fosil kayaçlar içeren tortul kayaçlardır
Kavkılı kum:
Fosil kabuklar ve kireçle karışık kum
Kaya çölü:
Hammada.
Kayaç bilgisi:
Petrografi
Kaya: Bir veya
birkaç mineralden oluşmu şyer kabuğunun temel elemanı
Kayaçbilim:
Petroloji
Kaynak suyu:
Kaynaktan çıkan yer altı suyu
Kaynak: Yer altı
suyunun doğal olarak çıktığı yer
Kenar denizi:
Okyanus kıyılarında yeralan denizlere denir
Kesir ölçek:
Haritalardaki küçültme oranını kesirlerle ifade edilen ölçek türüdür
Kırağı: Hava
sıvaklığının düşmesiyle beraber oluşan buz kristalleridir
Kırgıbayır:
Badlans
Kırmızı toprak:
Terrarosa.
Kıta platformu: Yüksek
dağlar ile kıyı ovaları arasındaki en geniş bölümdür.
Kıta sahanlığı:
Ktaların su altından kalan bölümledir, şelf
Kıta yamacı: Şelf
ile derin deniz platformunu birleştiren bölümdür
Kıta:Büyük kara
parçalarına verilen addır
Kıyı bölgesi:
Kıyı bçlgesine yakın olan bölgedir
Kıyı ortam: Dalgalar
ile gel-git suları altında kalan kıyı kuşağı
Kil taşı: Şist
Kıvrılma:Tortul ve
diğer kayaların yerkabuğunda meydana gelen sıkışmalar sonucunda çeşitli
şekillere dönüşmesine verilen addır.
Kıvrım: Kayaç
tabakalarında yan basınç etkisi ile dalgalı bir şekilde meydana gelen
bükülmeler
Kireç taşı: kalsiyum
karbonat tuzundan oluşan tortul bir kayaçtır
Kom: Geçici
yerleşmelerdir
Konuş: Konum
Konveksiyonel yağış:
Yükseli,m yağışları
Koy: Denizin
Karay doğru sokulduğu körfezden daha küçük boyuttaki girinti
Koycuk: Küçük koy.
Kozmoloji: Evren
bilimi
Kömür: Kömür çok
miktarda organik kökenli maddenin kısmi ayrışması ve kimyasal dönüşüme uğraması
sonucunda oluşan bir elementti
Kör vadi: Çıkmaz
vadi
Körfez: Denizin
kara içlerine sokulduğu geniş kolu
Krater gölü:
Krater çanaklarının sularla dolması sonucu oluşan göllerdir
Krater: Bir
volkan konisinin tepesinde yer alan dik yamaçlarla çevrili çukur
Krataojen:
Yerkabuğunun hareketsiz , stabil üniteleri
Krivetz:
Romanyanın iç kesimlerinden Karadenize doğru esen soğuk rüzgarlardır
Kroki: Bir yerin
kuş bakışı görünümünün ölçeksiz çolarak düzleme aktarılmasıdır
Kuars: Ençok
rastlanılan kayaç yapıcı mineral
Kuarsit:
Başkalaşmıi kuars tanelerinden oluşmuş kayaç
Kumtaşı: Fiziksel
tortul kayaçlardır
Kuraklık: Aşırı
sıcaklılar sunucunda oluşan birdoğal afettir
Kutup: Yeryuvarlağının
dönme ekseni üzerindeki iki noktadan her bir
Kuvarterner: Dördüncü
jeolojik zaman dilimine verilen addır.
Kuyruklu yıldız:Güneşin
çevresinden geçen dünyadan da
görülen küçük gök cisimleridir.
Kül yağmuru: Püskürme bulutlarundan meydana
gelen kül çökelmesi.
L
Lagün: Deniz kulağı
Lahar: Yanardağ yamacında çıkan
çamur akıntısı
Lapya: Kalkerli arazilerde oluşan
küçük oluklardır
Laterit: Mİneral bakımından fakir
olan yıkanmış toprak türüdür
Lav platosu: Masa biçimli arazinin
birbirini izleyen kalın lav akıntılarıyla örtülmüş şekil
Lav:Volkanik
patlamalar sonucu oluşan taş hamuruna verilen adtır.
Lavrasya:
Karbonifer periyodu sonuna doğru parçalanarak bugünkü kuzey yarımküre
kıtalarını oluşturduğu kara parçası
Lavrensiya:
Lavrasya
Lejant: Harita
özel işaretleri
Levha: magma
üzerinde hareket eden parçalara levha denir
Levha tektonoği: yerkabuğunda
meydana gelen değişimleri ve yapı hareketlerine verilen isimdir
Lığ: Alüvyon
Limnoloji: Göl
bilimi,
Litosfer: Taş
küre
Lodos:
Lös: Eski göl
tabanlarında oluşmuş topraklardır
Lumaşel: Kavkılı
kayaç
M
Maar:Patlama çukuru
Magma: Yerkabuğunun içinde bulunan
hamurumsu bir sahip olan içinde çeşitli gazlar bulunan ,yeryüzüne püskürebilen
silikatlar hamuru
Magmatik kayaç: Kökeni magma olan kayaç
Magmatik: Magmadan oluşmuş, magma
kökenli
Mağara: Çözünebilen kayaçların yer
altı sularının etkisiyle çözünmesi sonucu ortaya çıkan boşluk
Maki: Akdeniz iklim türüne verilen
adtır.
Mantarkaya: Kurak bölgelerde
rüzgarların etkisiyle aşınması sonucu ortaya çıkan şekiller
Manto: Dünya'nın taşküre
ile çekirdek arasındaki katmandır.
Mars: Güneş
sistemindeki gezegenlerden biridir
Masif: Eski kütle
Memba suyu: Kaynak suyu olarak bilinir
Memba: Kaynak
Menderes: Akarsuların az eğimli
bölümlerde meydana getirdiği büklümler
Mermer: Başkalaşmış sert kalker
Merkezkaç kuvveti: cisimleri
dairesel bir yörüngede tutmak için gerekli olan içe doğru etkileyen kuvvete
denir
Merkül:Güneş
sistemindeki ilk gezegendir
Mesa : Yatay tabakalı sahalardaki geniş
ve yüksek düzlükler
Mesozoik: İkinci
jeolojik zaman devridir.
Meteor: Gökyüzünde
bir yerden kopup başka gök cisimlerinin çekim etkisine giren daha küçük gök
cisimleridir.
Meteoroloji: Hava
olaylarını inceleyen bilim dalıdır
Meteoroidler:Daha
küçük gök cisimlerine verilen adtır.
Moren: Buzul taşı
Mostra: Bir
tabaka ya da formasyonun topoğrafya yüzeyi tarafından kesilen ortaya çıkan
bölümü
N
Nap: Örtü
Nek: Tıkaç
Nem: Su buharı
Nemlilik: Belli
bir sıcaklıktaki nem miktarı
Nikel: Çekirdekte
bulunan bir elementtir
O
Obruk: Kireç taşlarının çözülmesi
ile meydana gelen doğal kuyu
Obsidiyen: Volkan camı
Oğlak dönencesi: Güney yarımkürede 23-27
enlemindeki çember
Ojit: Bazaltlarıın temelini
oluşturan mineral madde
Oksidasyon: Bir cismin havadaki
oksijenle birleşmesi
Ova:
Platolara göre daha alakta kalmış düz arazilerdir.
Olivin: Magnezyum ve demirli
silikat
Oraj: Boran
Orman sınırı: Orman örtülerinin kutuplara
doğru ve yükseltiye göre yayılabildiği en son sınırlar
Okyanus: kıtaları
birbirinden ayıran engin, açık denizlerdir
Orojenez: Dağ
oluşumu
Ova: az eğimli
yerlere verilen isimdir.
Ö
Ökümen: Karaların yerleşmiş ve
yerleşebilir yerleri
Ölçek: Harita üzerindeki bir
uzunluğun gerçek uzunluğa oranıs
Önbölge: Dağ oluşumu hareketinin
yönelmiş bulunduğu daha alçak ve daha yeknesak olan
Önbuzultaşı: Önmoren
Önçukur: Bir jeosenklinalın önbölge
cephesindeki kenar çukur
Örenyeri: Eski yerleşmiş yerleşim
yerleri
Östatik hareketler: Geniş ölçüde alçalma ve
yükselme
Ötrofikasyon: Organik ve mineral içeren
göl ve bataklıklarda alg ve diğer
bitkilerin aşırı şekilde büyümesi
P
Palentoloji: Fosilbilim
Paleozoik:Birinci
jeolojik zaman
Pangea: Dünya'da yaşam başladığında bütün kıtaların
bir ada gibi birbirine birleşik haline verilen addır
Pediment: Dağların eteklerinde aşınma
ile oluşmuş hafif dışbükey etek düzlüğü
Pedoloji: Toprak bilimi
Peneplen: Yontukdüz
Peri bacası:
Volkanik tüflerin akarsu ve sel sularının aşındırması sonucu oluşan şekiller
Poyraz:
Plato:
Periglasyal:
Buzullarla örtülü bir alanın yakın çevresi
Permability:
Geçirgenlik
Permafrost:
Devamlı donmuş zemin
Plaijoklaz: Bir
mineral grubudur
Plankton: Deniz
akıntılarıyla sürüklenen suda yaşyan bütün bitki ve hayvanlara verilen adtır
Plato: Çevresine
göre yüksekte kalan ve akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış geniş
Pleistosen: Dördüncü çağın birinci
dönemi
Plütonik kayaçlar: Derinlerde oluşmuş magmatik
kayaçlar
Plüton: Güneş
sisteminin dokuzuncu ve sonuncu yörüngesinde bulunan en küçük gezegen
Podzol topraklar:
Soğuk ve nemli bölge topraklarıdır
Polye: Karstik
arazilerde kireçtaşının çözülmesiyle oluşan düzlük ova
Ponor: Su yutan
Prekambriyen: dağların
ve magma olaylarının oluştuğu uzun bir zaman süresi
Pioklastik:
Volkanik bacadan patlama ile püskürtülmüş volkanik materyaller
Püskürme:
Yanardağın püskürme olayı
Püskürük maddeler:
İndifa maddeleri
R
Radyal akarsu: Kraterlerin dış tarafındaki
koni yamalarındaki akarsulardaki siztemdir
Reg: Çöllerde ince materyalin
rüzgarlar tarafından savrulup taşınması
Regolit: Taşların parçalanmalarıyla
ortaya çıkan topraktan farklı olarak içerisinde iri elemenlar bulunan ham
toprak
Regosol toprak: Yamaç eteklerindeki
kumlu kolüvyal depolarüzerinde oluşan topraklar
Regresyon: Denizin çekilmesi sonucu su
altındaki alanların karaya katılması olayı
Rejim: Bir akarsuyun debisinin
zamana ve yere göre akım düzeni
Relief haritası:
Yeryüzü biçimlerini kabartılarını ilk bakışta göstercek şekilde çizilmesi
Rendzina:
Karbonatlı, humuslu toprak
Resif: Merrcanlar, mercanların yapıları
Rippelmark: Kum
dalgacıkları
Rüzgar oyması:
Korrazyon
S
Samanyolu: Büyük bir grup galaksinin
parçası olan bir galaksidir
Samyeli: Türkiyeyi güneydoğudan
etkileyen rüzgardır.
Sarkıt: Mağaralar içinde tavandan aşağı doğru büyüyerek sarkan
oluşumlar
Sender: Buzul sularının geliştirdiği
bir çeşit yayvan biriiniti yelpaze
Sediment: Akarsu,buz ve rüzgar
tarafından depolanan ince materyal parçaları
Sekba: Sığ ve tuzlu su gölü
Seki: Taraça
Sel: Ani, büyük
ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir
Senklinal:
Tabakalrın kıvrılarak alçalması
Set gölü:
Akarsuların önünü herhangi bir neden dolayı önlerinin kesilmesi sonucu oluşan
göllerdir
Sığ Deniz: Az
derin olan denizler
Sial: Okyanuslarda
ince karalarda kalın olan bir katmandır. Silisyum ve alüminyumdan oluşur
Sileks: Çakmak
taşı
Sipolen: Doğal
bir çimento ile birleşmiş sert kayaçlar
Sima: Okyanuslarda
kalın karalarda inca olan bir katmandır.silisyum ve magneztumdan oıluşur
Sıradağ: Birçok
dağ'ın birleşmesiyle oluşan dağ topluluğudur
Sirk: Buz yalağı
Sirk buzulu:
Dağların yüksek kesimlerinde yeni oluşmuş buzullar
Sirk gölü: Buzul
aşındırması sonucu çanaklarda suların birikmesiyle oluşmuş göl
Soliflüksiyon:
Toprak akması
Solstis:
Gündönümü
Sondördün: Ay’ın
yarısının aydınlık diğer yarısının karanlaık olduğu evresidr
Su taşır: Yer
altı suyunu taşıyan geçirimli tabaka
Şerir: İri
kumlarla örtülü alanlara denir
Su küre: Hidrosfer
Suptropikal: Yengeç
dönencesi ve Oğlak dönencesi ile sınırlanmış coğrafik bölgelerdir.
SYBM: Sibirya
yüksek basınç merkezi.
Ş
Şaryaj: Bindirme
Şaryaj örtüsü: Bir kütle üzerine
sürünerek gelmiş olan kütle
Şelale: Çağlayan,çağlak
Şelf: Sığ deniz dipleri
Şelale: Akarsu yatağının, dike
yakın bir biçimde aniden düştüğü, suların yüksekten dökülerek aktığı kısmı.
Şist: Yaprak kayaç
T
Taban seviyesi ovası: Akarsuların taban
seviyesine ulaştığı ve eğimin azaldığı yerlerde oluşmuş ova
Taban seviyesi: Yerkabuğunun dış etkenlerle
aşındırılmasında düzenleyici rol oynayan seviye
Takke buzulu: Dağların zirve kesimlerini
kuşatan buzul
Talveg: Akarsu yatağının en derin noktalarını
birleştiren nokte
Taş: Kayaç
Taşkın: Akarsuların
yatağa sığmayacak miktarda su taşıması sırasında meydana gelen su yayılması
olayı.
Taşküre: Litosfer.
Tefra: Dünyanın
manto katmanının üzerinde yeralan ve yeryüzüne kadar uzanan katmanıdır
Tektonik göl:Tektonik
hareketler sonucu oluşmuş göl.
Tektonik:
Yerkabuğunun yapısı ve değişmesine yol açan orojein ve epirojenik hareketleri
inceleyen bilim dalı
Tersiyer: Üçüncü
Zaman
Tetis: Alp
dizgesindeki sıra dağları doğurmuş, ilkel büyük Akdeniz yerteknesi.
Ticaret rüzgarları: Alizeler
Tjale : Donmuş
yer altı
Tombolo: Kıyı oku
Toroslar: Türkiyenin
batısından doğusuna uzanan sıra dağalardır
Toponimi: Yeradı
bilimi
Topoğrafya: Bir
arazi yüzeyinin tabii ayrıntılarının meydana getirdiği şekil
Tortul: Kalıntı,
çökelti demektir
Tortulbilim:
Sedimentoloji
Tortullaşma, Deniz,
göl, akarsu veya karalarda katı maddelerin çökelmesi olayı
Traverten: Kireç
taşının su içinde çözüldükten sonra ve çökelmesi sonucu oluşan şekiller
Tropikal: :
Ekvator'a paralel ve biri güneyde, ötekisi kuzeyde bulunan iki dairesinden her
biri
Tsunami: Deniz
dibinde oluşan depremler
Turba:
Bataklıklarda bulunan kısmen ayrışmış materyalden oluşmuş yakıt
Tüf: Katılaşmış
yanardağ kırıntı taşı
Tüfit: Yanardağ
püskürmesi kırıntıları,
U
Uc: Eksterm
Ulu deniz: Okyanus
Uranüs: Güneş sistemindeki bir
gezegen
Uvala: Dolinden daha büyük çukur
Uved: Geçici veya mevsimlik su
bulunan vadiler
Uydu: Herhangi
bir gezegenin çevresinde dolanan bir gökcismine uydu denir
Uzay: Sonsuz
boşluk.
Ü
Üst manto: Litosferin
altında bulunan kuşaktır.
V
Vadi: Akarsu aşındırmasıyla oluşan,
sürekli iniş gösteren oluk
Voklüz: Kalın
kalker tabakalrı arasındaki boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının yüzeye
çıktığı kaynak
Volkan bacası:
Magmanın yeryüzüne çıkıncaya kadar geçtiği yol
Volkan camı:
Volkanik cam
Volkan konisi:
Lav,kül gibi volkan bombası gibi volkanik maddelrin üst üste birikmesi sonucu
oluşan koni biçimli yükseltiyue denir
Volkan: Magmanın
yerkabuğunu yararak taş parçaları ve ergimiş maddeler halinde çıkıp çevreye
yayıldığı yer.
Volkanizma:
Mağmanın yerin derinliklerinden hareket ederek yer yüzüne çıkması
Y
Yağış: Havadaki
sıcaklığın düşmesine bağlı olarak oluşan bir hava olayıdır.
Yağmur: Bir yağış
türüdür
Yağmurölçer:
Pulviyometre
Yalam yazı:
Yontuk düz
Yalıyar: Falez
Yamaç kaynağı:
Geçirimsiz bir katmanın üzerinde geçirimli bir bir tabakadan yeryüzüne çıkan
kaynak
Yamaç: . Dağın ya da tepenin
herhangi bir yanı.
Yanardağ kayaçlar: Püskürük kayaçlar
Yanardağ külü: Volkan külü
Yanardağ: .Art
arda olan püskürmeler sonucunda Maddelerin üst üste yığılmasıyla ortaya çıkan
yükseltiler
Yapay çevre:
Değiştirilmiş ve kültür altına atılmış çevre
Yapı:
Stüktür,bünye
Yar: Dimdik kayaç
Yardang: Keskin
sırtçıklar
Yarma vadi: Vadi
yamaçları dik olan tabanı dar olan yamaç
Yatak: Suların
aktığı yer
Yaz saati: Saatin
ileri alındığı saat türü
YB: Yüksek basınç
Yer adı bilimi:
Toponimi
Yerküre:Dünya
gezegenidir, yer yuvarlağı.
Yerberi: Bir gök
varlığının yörüngesi üzerinde hareket ederken, bu varlığın yere en yakın
geçtiği noktalar
Yer bilimi : Jeoloji
Yer çekimi:
Dünyanın çekim gücüne denir
Yer kabuğu: Yer
küreyi kaplayan kayaçlara yer kabuğu denir
Yerli kaya: Bulunduğu
yerde oluşmuş kaya.
Yeröte: Bir gök
varlığıın yörüngesi üzerinde dolanım hareketleri yaparken yere en uzak geçtiği
noktalar
Yeryüzü: Taş küre
Yoğuşma: Nemin
soğuma sonucu katı ya da sıvı hale geçmesi
Yontukdüz: Alçak
veya yüksekçe düzlük
Yumrular:
Düzensiz toparlak biçimdeki taşlar
Yörünger gök
cisminin hareketi süresince izlediği yol.
Yörünge düzlemi: Yörüngenin
daire ,elips şeklinde izlediği yol
Yükselti: Bir
noktanın deniz yüzeyinden olan yüksekliği,
Z
Zelzele: Deprem
Zemin hareketi: Zeminin doğel ya da beşeri
bir nedenden dolayı yer değiştirmsi
Zemin: Yeryüzünün yüzeyi
Zeolit: Boşluukları, kalker ve
alkalen silikatlarla doldurmış bazı cins volkanik kayaçlar
Zımpara taşı: Çok sert alüminyum
kritallerden oluşmuş paralatıcı ya da
aşındırıcı olarak kullanılan kayaç
RAMAZAN
ECER
