TÜRKİYE FİZİKİ COĞRAFYA SÖZLÜĞÜ

A

Açma: : Tarla kazanmak için ormanı aralama yok etme işi.

 Açısal Hız:  2.Birim zamanda titreşim açısının değişme miktarı.

Açmacılık: Ormanı açma ve aralama yolu ile tarla, yerleşme yeri elde etme işi.

Ada: Her tarafı sularla çevrili kara parçası

Aerosol: Havada asılı duran tuz tanecikleridir.

Ağrı Dağı: Büyüklük bakımından Türkiye’nin en büyük dağı.

Alt manto: üst manto ile dış çekirdek arasındaki katman

Akdeniz:Türkiye’ nin güneyinda yer alan denizidir

Akarsu ağı: Bir ırmak ve kollariyle bunlara karışan çok sayıdaki dere ve dereciklerin birleşmesinden doğmuş akan su yolları ağı.

Akarsu: Yağişlarla yeryüzüne düşen, kaynaklardan çıkıp belirli bir yatak ta akan, sonra denize, göle dökülen sular. Bunların küçüklerine dere, öz, çay, su, büyüklerine ırmak denir

Akarsu açılımı: Akarsuyun asıl uzun luğunun, bu suyun kaynağı ile ağzı arasındaki doğru uzunluğa oranı..

Akarsu aşındırması: Akarsuyun geçtiği yatağın yanlarını kemirmesi, dibini de sürüklediği parçaları sürterek yıpratması olayı

Akarsu Akış Hızı: Akarsuyun akış hızı yatağın her iki kesitinde farklıdır

Akarsu havzası: Ana akarsu ve ona bağlı kollara kavuşan yüzey sularının toplandığı su toplama alanı

Akarsu Çığırı: Akarsuyun kaynağı ile denize döküldüğü ağız kısmı arasında kalan bölüm.

Akarsu işlemesi: Bir yatak içinde akan suyun akışı sırasında geçtiği yeri oyması, aşındırması olayı.

Akarsu kıyısı: Bir akarsuyun gerek kabarık zamanında, gerekse dar yatağına çekilmiş bulunduğu

 siralardaki kıyısı.

Akdeniz İklimi: Türkiyeyi etkileyen yazları kurak ve sıcak geçen kışları ise yağışlı geçen iklimdir

Akıntı: Bir cismin akar şekilde yer değiştirmesi.

Akış yukarı:Bir akarsuyun ağzına  doğru olan yönü.

Akışlı bölge: Sınırları içinden doğan akarsuların denize ulaşabildiği bölgeler

 Alüvyon: Akarsular tarafından taşinan, içinde kil, kum, çakil gibi ufalanmiş parçalar bulunan çamurlu tortuya verilen ad.

Astereoid: Güneş etrafında dönen, gezegene benzer küçük cisimlere verilen ad.

AABM: Asor alçak basınç merkezi Türkiyeyi ege üzerinden etkiler, serinletici bir hava oluşturur

Atmosfer: Atmosfer veya gazyuvarı, herhangi bir gökcisminin etrafını saran ve gaz ile buhardan oluşan tabaka.

Ay:Dünyanın tek tabii uydusu.

Andezit: dış püskürük bir taştır.

Antisiklon:yüksek basınç

B

BAF: Batı Anadolu fay kuşağı

Bağ bozumu: Üzümleri olmuş,  artık toplama zamanı gelmiş olan bağlarda, ürünün toplanması işleri.

Bağıl nemlilik: Bir yer de, verilen bir hacimdeki nem tutarının ,su buharıyla doymuş aynı hacimdeki nem tutarına oranı.

Bağıl yükseklik: İki nokta arasındaki yükseklik.

Bağıl yükseklik kavramı: yeryüzünün kabartılarını, çukurluklarını gösterme bakımından çok önemlidir. Öyle ki bir ara, bağıl yüksekliği temel tutarak yer şekilleri haritaları yapma işi ele alınmıştır.

Bağıl nem:Havadaki maksimum nemin mutlak neme oranıdır

 Barkan:Çöllerde rüzgarlarla sürekli yer değiştiren hilal şeklindeki kum tepelerine barkan adı verilir.

Barisfer:Yer kürenin en iç kısmı

Başkalalaşım:Yüksek basınç ve sıcaklık sonucu taşın değişmeye uğraması

Batolit:Magamada oluşan büyük kütle

Bazalt: Volkanik hareketler sonucu teşekkül eden bir volkanik kaya sınıfı

Bel:dağların alçalarak geçit verdiği yer.

Biyom:En büyük tür topluluğu

Biyosfer:Dünya üzerinde yer alan tüm canlıları kapsayan bölüme denir.

Biyojenik çökel:Ölmüş canlı kalıntıları

Birikinti konisi:Akarsuların getirdiği malzemelerin düz bir alana yığılması

Boğaz:Keskin ve dik yamaçlı vasi

Boğaz Vadi: Derine doğru aşındırmanın fazla olduğu yerlerdeki vadi şeklidir. Sert kayalardan ve yatay tabakalardan oluşmuş bölgelerde görülür.

Botanik:Bitki bilimi

Boylam:Kutupları birbirlerine nirleştiren ve başlanıç meridyenine göre dakika derece ve saniyye göre belirleyen çember

Bulut: Nemli ve sıcak havanın atmosferde yükselerek soğumasından oluşan küçük su damlacıklarından oluşan tabakalardır.

Buzul: Kristalleşmiş buz kütlesi

Buzultaş : Moren

Buz yalağı :Sirk

BABM: Basra Alçak Basınç Merkezi

c

Coğrafya:  Yeryüzünü tasvir eden (açıklamaya çalışan) bir bilimdir.

Coğrafi: Coğrafya ile ilgi olan herşey

Coğrafi konum: İnsanların faaliyet gösterdiği alan

Cüruf: Kömür veya diğer madenlerin işlemesi sonucu ortaya çıkan dışık

Ç

Çağlayan: Suyun yüksekten döktüğü yer, şelale

Çakıl taşı:Konglomera

Çavlan: Akarsularda sert kayaların geriye aşınması sonucu oluşan şekıldir.

Çay: Nehirden küçük olan genellikle dereden de büyük olan su kütlesi

Çekirdek:Dünyanın yoğunluk bakımından en ağır elementlerin bulunduğu yer.

Çevre: Canlılların yaşadığı ortam.

 Çığ: yüksek dağları dik yamaçlarından koparak oluşan kar yığınları

Çisenti: hafif yağmur

Çiy: Hava sıcaklığının düşmesine bağlı olarak bitkilerin  yaprakalrında oluaşan su damlacıkları

Çizgi ölçek: Kesir ölçeklerin çizgi halinde gösterilmesi

Çizgisel hız: Birim zamanda bir noktanın eksen üzerinde yer değiştirmesi

Çöl:Kurak alanlar

Çözülme:Kayaların kimyasal ve fiziksel yolla ayrışması

D

DAF: Doğu Anadolu fay kuşağı

Dağ: Çevresine göre çok yüksek olan yeryüzü şekli.

Dalga: Deniz veya göl gibi geniş sularda çeşitli sebeplerle yükselip alçalan su yığını.

Dam taşı: Kayağan taşı

Debi: Akım

Deflasyon: Rüzgarların aşındırıp savurması

Delta:Akarsuların deniz kıyılarında oluşturduğu alüvyal çökelti alanı

Deniz: Yerkabuğunun çukur bölümlerinin çoğunu dolduran su katmanı.

Deprem: Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ortamları ve yeryüzeyini sarsma olayıdır

Dere:Irmak ve çaydan küçük olan su kütlesi:

Dışık madde: Atık, kabarcıklı madde

Dilatasyon : Genleşme,büzülme

Dış çekirdek: İç çekirdeğin üstünde ve mantonun altında yer alan bir tabakadır

Diverjans:Hava kütlelerinin merkezden çevreye doğru yayılması

Diyorit: İç püskürük bir taş

Dolin: Oval şeklinde oluşan erime çukrlarıdır.

Dolu:Hava sıcaklığının eksiye düşmesi sonucu oluşan saydam buz tanecikleri

Donma:Suyun buz durumuna geçmesi

Doruk: Dağın en yüksek noktası,zirve

Drenaj: Suyun akıtılması

Dünya: Güneş sistemindeki gezegenlerden biri. Bütün canlıların yaşadığı yer.

Dolunay: Ay'ın tam bir daire olarak dolgun, parlak görüldüğü evre

E

Ege Denizi: Türkiyenin batısında kalan deniz.

Eğim: Bir yuzeyin yatay yuzeye nazaran durumunu ifade etmekte kullanilan bir kavramdıri

Ekinoks :Gece ve gündüzün eşit olduğu tarihlere verilen adtır.bu tarihler 21 mart ile 23 eylül dür

Ekoloji:nsan ve diğer canlıların,birbirleriyle olan iliikilerini inceleyen bilim dalı

Ekosistem: Yaşama birliği.

Ekvator:Yer küreyi eşit iki parçaya bölen hayali çember.

Ekliptik:Dünyanın güneş etrafında dönerkengükküre üerine çizdiği yörünge

Endemik bitki:Belli bir yere özgü olan bitki

Elips:  İki ayrı noktanın  uzaklıklarının toplamı birbirine denk olan eğri

Engebe: Tepe ya da çukurluk gibi yeryüzünün düzlüğünü bozan dağ, plâto, gibi her türlü alanın ortak adı

Enlem:Dünya üzerinden geçen paralel çemberlerdir

Epirojonez: Kıta oluşumu demektir.

Epirojenik hareket:bir kütlenin bir bütü halinde yükselmesine verilen addır.

Erg:Kumullarla örtülü geniş kum örtüler.

Erozyon:Toprağın akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp taşınması ve

sürüklenmesi olayına erozyon denir.

Erüpüsyon:Volkanik patlama

Etezyen:Türkiyede  kuzey batıdan esen serin rüzgar

Evren: Kainat, uzayda bulunan tüm madde ve enerji biçimlerini içeren bütünün adıdır.

F

Fakolit:Kıvrımlı tabakaların katılaşması

Falez:Dalgaların aşındırması oluşan dikliklerdir

Fay atımı:Fay çizgisi boypuncahareket etmiş kütleninbirbirine göre kayma miktarı

Fay:Yerkabuğunda yukarıdan aşağı ve çatlak  kırılma yüzeyleri boyunca, gözle fark edilebilecek ölçüde bir kayma, yer değiştirme bölgesidir.

Fay hattı:Yer altında, iki bloğu birbirinden ayıran bir bölgedir.

Feldspatlar:En önemli kayaç yapıcı m,neral grubu

Fırlama:anardağlardan çıkan her türlü malzeme

Filat:Şist in yüksek sıcaklıkve basınç sonucu değişime uğraması

Fitocoğrafya :Bitki coğrafyası

Fiyort:Buzul aşındırması sonucu oluşan kıyı tipi

Fliş:Volkanik kayaçlarda bulunan birjeosenklinal tortul topluluğu

Flora:Bir coğrafyadaki bütün bitkilerin sınıflandırılması

Forland: Ön bölge

Fiziki coğrafya:Doğal çevre bileşenlerini vo olaylarını inceleyen coğrafya ilmi anabilim dalı

Fosil: Her türlü bitki ve canlı kalıntılarına denir.

Fosilleşme:  : Ölen canlıların taşlaşmış kalıntılarıdır.    

Föhn olayı: Dağlık kütleden sarkan hava kütlesinin sıcaklık olmaksızın havanın ısınmasıdır

Föhn rüzgarı:Yüksek bir dağdan alçak kesimlere doğru  esen kuru ve sıcak rüzgar

Fümeral: Yanardağ tütmesi                                                                                        

 G

Galaksi:Yapılarında milyonlarca yıldız barındıran evrenin adalarıdırlar.

Garig: Maki bitki örtüsünün tahrib edilmesiyel oluşan bitki türüdür

Ge: Dünya,küre

Gehraphe : Coğrafyaya dair

Gel akıntısı:Gel-git

Geleğen : öle karışan akarsulara verilen isimdir

Gel-git:Ayın çekim kuvvetine bağlı olarak suların kabarması

Genlik :Suların kabarık ve çekik devrelerindeki sudüzeyi farkı:

Geodezi: Yer yuvarlağın büyüklüğü ve biçimiyle ilgilenen bilim dalı:

Geoid :Yer kürenin kendine has görünüşü

Gayzer: Sıcak su buharının belli aralıklarla patlarak çıktığı kaynak

Gezegen:Güneş etrafında, dönen gök cisimleridir

Gideğen:Gölden çıkan su

Galaksi:Yapılarında milyonlarca yıldız barındıran evrenin adalarıdırlar.

Gondvana: Oluşan ilk kara parçalarından biridir

Gök: Mavi görünümlü bir hava tabakasıdır.

Gök ada:Uzayın algılanabilen bölgesi:

Gök atlası:Güneş gök adadı içindeki yıldızların yerlerini göstermeye çalışan  haritaar takımından oluşmuş gök atlası.

Gök ekseni:Dünya kutupları yarıçaplarının sonsuza  doğru uzatılması yoluyla  oluşan eksen

Gök ekvatoru:Yer ekvatoru yarıçaplrının sonsuza doğru uzatılması yoluyla oluşan, gök küre ekseni

Gök küresi: Dünya merkezli küre.

Göl ayağı:Gideğen

Göl:Kara içinde yer alan ve hertarafı kapalı olan çukurları doldurulmuş belibir derinlikteki su kütelsi

 Gölet: yapay küçük tatlı su gölü

Graben: Yerkabuğunun faylanması, kırılması ile alçakta kalan kütleye den

Granit: Bir iç püskürük taştır

Günberi: Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarihe verilen addırbu tarih 31 aralıktır.

Gündüz: Dünyanın günlük hareketi sonucunda oluşan aydınlıktır.

Güneş: Bütün varlıkların ışık kaynağıdır.

Günöte: Dünyanın güneşten en uzak olduğu 4 temmuz tarihidir.

H

Habibat: İnsan dışındaki canlıların doğal olarak yaşadığı yerler.

Haliç: Plato kenarlarında akarsuların ağızlarıyla beraber deniz baskısının uğraması sonucu oluşan dallıbudaklı  koylara denir.

Hammadde :Kaya çölü , taş çölü

Harita anahtarı: Haritadaki işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür

Harita ölçeği:Harita üzerindeki belli iki noktanın arasındaki uzunluğunun ,yeryüzündeki aynı noktalara oranıdır

Harita:Yeryüzü şekillerini gösterirler

Hava haritası: Sinoptik harita

Hazan:Sonbahar,güz

Heyelan:Hoprağın ve kayaçların bulunduğu yerlrden aşağıya doğru göçmesi

Hidrograf:Bir akrasuyun belli bir kesimin de  yıl içinde veya  belli bir zamandaki akımını gösteren grafik

Hidrografi:Sular bilgisi

Hidrografya haritaları: Bir bölgenin su potansiyeli hakkında bilgi veren haritalardır

Hidrosfer: Su küre

Higrofil: Suyu seven bitki 

Hinterland: Ardbölge

Hiposantr: Depremin merekzi

Hipsografik eğri: Yeryüzünün yükseklik ve derinliklerini göstren eğri

Horizon: Fiziksel ve kimyasal yönden  değişik olan toprak katı

Horst: Her iki tarafındaki faylar boyunca yükselmiş blok

Humus: Topraktaki kahverengi organik madde

Hilal: Ay ın  “C” şeklini aldığı halidir.

I

Ignimbirit: Yanardağ püskürmeleri sonucu dışarı çıkan yüksek oranda silis bulunan kayaçlardır

Issız: Nüfus bulunmayan tenha

İ

İç deniz: Okyanuslara boğazlar aracılığla bağlanmiş kara içlerine sokulmuş denizlere denir

İç püskürme : instrizosyon

İç buzul:Geniş sahaları boydan boya örten geniş buzul örtüleri

İçbükey: İçe doğru bükülmüş yamaç

İçe akışlı bölge: Kapalı havza

İkinci zaman: Mesozoik

İklim: Dünyayı uzun süre etkileyen hava olaylarıdır

İlkdördün. Yeni Ay’dan 7,5 gün sonraki görünen durumdur

İltiva : Kıvrılma

İnfıllak: Patlama

İnlandis:Kutup bölgelerinde bulunan çok geniş ve kalın buz örtüleri

İnsolasyon: Güneşlenme

İntegrsyal dönem: Buzullar arası dönem

İnterserpisyon: Yağış sularının özellikle bitkilerin yaprakları ve gövdelerinde tutulması

İsoamlitüt: Yıl içinde en yüksek ve en düşük sıcaklık arasındaki değer farkı

İsobar: Eş basınç eğrisi

İsohips:Eş yükselti eğrisi

İsonef: Eş bulutluluk eğrisi

İsoseist: Eş sarsılma eğrisi:

İsostasi: Manto üzerindeki dengeye denir

İstep: Bozkır

İyonosfer: Mor ötesi ışınlarının parçalayarak iyon haline getirildği atmosfer katmanı

İABM:  İzlanda alçak basınç merkezi . Türkiye devamlı etklier.

İzohalin:Eş tuzluluk eğrisi

İzoterm haritaları:Bir bölgenin sıcaklık değerleri hakkında bigi veren haritalardır

 İzobat:   Eş derinlik eğrisi

İzoterm: Eş sıcaklık eğrisi

J

Jama: Dar ve derin karstik kuyu

Jeo:Jer küre

Jeoantiklinal: Derin deniz çanaklarında biriken tortuların kıvrılmasıyladeniz üzerinde beliren sırtler

Jeodezi: Yerin boyutlarını ve biçimini konu olarak inceleyen bilim

Jeoid: Yeryuvarının sadece kandine benzeyen özel biçimi

Jeoizoterm: Yerin içi eşit sıcaklık eğriler

Jeoloji: Yer in iç yapısını inceleyen bilimdir

Jeolojik: Jeoloji ile ilgili

Jeolojik devir: Günümüze kadar dünyanın geçirmiş olduğu çeşitli devirlere verilen addır.

Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerini incaleyen bilim dalı

Jeomorfolojik :Jeoloji le ilgili

Jeopolitik: Yer politikası

Jeosenklinal: Yer kabuğunun  çöken, buna bağlı olarak kat kat kalın tortullarla dolmuş bulunan bölümü.

Jeoterm basamağı: Yer altına inildikçe sıcaklık her 33 metrede 1 derece artar buna jeoterm basamağı denir

Jeoterm derecesi: JeOterm basamağı,yeryuvar içinde sıcaklığın 1 derce  artması için gerekli ortalama derinlil

Jeotermal: Yerin derinliklerindeki kendi sıcaklığı

Jips: alçı taşı

Jüvenli su: Kökeni magma ve magmaadan çıkan  su buharının yoğunlaçmasıyla oluşan su,

K

KAF: Kuzey Anadolu fay kuşağı.

Kaldera adası: Kaldera halkasının su üstüne  yükselmiş volkanik bir adasıdır.

Kaldera: ÇÖkme yada patlamalr sonucu oluşmuş çukrluklardır

Kalker: Kireç taşı

Kambriyen:Bilinen en eski kayaçlardır

Kapalı havza: Sularını denize ulaştıramayan havzalara denir

Kar: Hava sıcaklığının düşmesine bağlı olarak kristaller şeklinde düşen bir yağış çeşididir

Kara: Yeryüzünün denizle örtülü olmayan bölümü

Kara Deniz: Türkiye’nin kuzeyinde kalan deniz

Kara Deniz İklimi:  Dört mevsim yağışlı geçen iklim türüdür.en çok yağış sonbaharda düşer.

Karasal İklim: Yazlar kurak  ve sıcak kışlar ise soğuk ve sert geçer.

Karatoprak: Çernozyum.

Karayel:Türkiye ye kuzeybatıdan esen soğuk rüzgarlardır

Karstik bölge: Eriyebilen kayaçların bulunduğu bölgelere denir

Karstik göller:eriyebilen kayaçların bulunduğu yerlerde tabanda oluşan göllerdir

Karstik yöre: Karstik topoğrafya şekilleri görülen yöredir

Karstlaşma: Kireçtaşlarının karbondioksitli sularla erimesi  sonucu oluşan topoğrafik şekillere denir

Karst topoğrafyası: Kireçtaşlarının erimesi ve suda eriyik haldeki kireçlerin tekrar birikmesi sonucunda oluşan ve buna ait şekilleri kapsayan arazi

Katman: Tabaka

Katmanbilim: Jeolojinin bir bilim alanı

Katmanlaşma: Tortulların üst üste birikmesi durumu

Kavkı:Fosil kabuklar

Kavkılı katman: Fosil kabuklar içeren katman

Kavkılı kayaç: Fosil kayaçlar içeren tortul kayaçlardır

Kavkılı kum: Fosil kabuklar ve kireçle karışık kum

Kaya çölü: Hammada.

Kayaç bilgisi: Petrografi

Kaya: Bir veya birkaç mineralden oluşmu şyer kabuğunun temel elemanı

Kayaçbilim: Petroloji

Kaynak suyu: Kaynaktan çıkan yer altı suyu

Kaynak: Yer altı suyunun doğal olarak çıktığı yer

Kenar denizi: Okyanus kıyılarında yeralan denizlere denir

Kesir ölçek: Haritalardaki küçültme oranını kesirlerle ifade edilen ölçek türüdür

Kırağı: Hava sıvaklığının düşmesiyle beraber oluşan buz kristalleridir

Kırgıbayır: Badlans

Kırmızı toprak: Terrarosa.

Kıta platformu: Yüksek dağlar ile kıyı ovaları arasındaki en geniş bölümdür.

Kıta sahanlığı: Ktaların su altından kalan bölümledir, şelf

Kıta yamacı: Şelf ile derin deniz platformunu birleştiren bölümdür

Kıta:Büyük kara parçalarına verilen addır

Kıyı bölgesi: Kıyı bçlgesine yakın olan bölgedir

Kıyı ortam: Dalgalar ile gel-git suları altında kalan kıyı kuşağı

Kil taşı: Şist

Kıvrılma:Tortul ve diğer kayaların yerkabuğunda meydana gelen sıkışmalar sonucunda çeşitli şekillere dönüşmesine verilen addır.

Kıvrım: Kayaç tabakalarında yan basınç etkisi ile dalgalı bir şekilde meydana gelen bükülmeler

Kireç taşı: kalsiyum karbonat tuzundan oluşan tortul bir kayaçtır

Kom: Geçici yerleşmelerdir

Konuş: Konum

Konveksiyonel yağış: Yükseli,m yağışları

Koy: Denizin Karay doğru sokulduğu körfezden daha küçük boyuttaki girinti

Koycuk:  Küçük koy.

Kozmoloji: Evren bilimi

Kömür: Kömür çok miktarda organik kökenli maddenin kısmi ayrışması ve kimyasal dönüşüme uğraması sonucunda oluşan bir elementti

Kör vadi: Çıkmaz vadi

Körfez: Denizin kara içlerine sokulduğu geniş kolu

Krater gölü: Krater çanaklarının sularla dolması sonucu oluşan göllerdir

Krater: Bir volkan konisinin tepesinde yer alan dik yamaçlarla çevrili çukur

Krataojen: Yerkabuğunun hareketsiz , stabil üniteleri

Krivetz: Romanyanın iç kesimlerinden Karadenize doğru esen soğuk rüzgarlardır

Kroki: Bir yerin kuş bakışı görünümünün ölçeksiz çolarak düzleme aktarılmasıdır

Kuars: Ençok rastlanılan kayaç yapıcı mineral

Kuarsit: Başkalaşmıi kuars tanelerinden oluşmuş kayaç

Kumtaşı: Fiziksel tortul kayaçlardır

Kuraklık: Aşırı sıcaklılar sunucunda oluşan birdoğal afettir

Kutup: Yeryuvarlağının dönme ekseni üzerindeki iki noktadan her bir

Kuvarterner: Dördüncü jeolojik zaman dilimine verilen addır.

Kuyruklu yıldız:Güneşin çevresinden geçen dünyadan da görülen küçük gök cisimleridir.

Kül  yağmuru: Püskürme bulutlarundan meydana gelen kül çökelmesi.

L

Lagün: Deniz kulağı

Lahar: Yanardağ yamacında çıkan çamur akıntısı

Lapya: Kalkerli arazilerde oluşan küçük oluklardır

Laterit: Mİneral bakımından fakir olan yıkanmış toprak türüdür

Lav platosu: Masa biçimli arazinin birbirini izleyen kalın lav akıntılarıyla örtülmüş şekil

Lav:Volkanik patlamalar sonucu oluşan taş hamuruna verilen adtır.

Lavrasya: Karbonifer periyodu sonuna doğru parçalanarak bugünkü kuzey yarımküre kıtalarını oluşturduğu kara parçası

Lavrensiya: Lavrasya

Lejant: Harita özel işaretleri

Levha: magma üzerinde hareket eden parçalara levha denir

Levha tektonoği: yerkabuğunda meydana gelen değişimleri ve yapı hareketlerine verilen isimdir

Lığ: Alüvyon

Limnoloji: Göl bilimi,

Litosfer: Taş küre

Lodos:

Lös: Eski göl tabanlarında oluşmuş topraklardır

Lumaşel: Kavkılı kayaç

M

Maar:Patlama çukuru

Magma: Yerkabuğunun içinde bulunan hamurumsu bir sahip olan içinde çeşitli gazlar bulunan ,yeryüzüne püskürebilen silikatlar hamuru

Magmatik kayaç: Kökeni magma olan kayaç

Magmatik: Magmadan oluşmuş, magma kökenli

Mağara: Çözünebilen kayaçların yer altı sularının etkisiyle çözünmesi sonucu ortaya çıkan boşluk

Maki: Akdeniz iklim türüne verilen adtır.

Mantarkaya: Kurak bölgelerde rüzgarların etkisiyle aşınması sonucu ortaya çıkan şekiller

Manto: Dünya'nın taşküre ile çekirdek arasındaki katmandır.

Mars: Güneş sistemindeki gezegenlerden biridir

Masif: Eski kütle

Memba suyu:  Kaynak suyu olarak bilinir

Memba: Kaynak

Menderes: Akarsuların az eğimli bölümlerde meydana getirdiği büklümler

Mermer: Başkalaşmış sert kalker

Merkezkaç kuvveti: cisimleri dairesel bir yörüngede tutmak için gerekli olan içe doğru etkileyen kuvvete denir

Merkül:Güneş sistemindeki ilk gezegendir

Mesa : Yatay tabakalı sahalardaki geniş ve yüksek düzlükler

Mesozoik: İkinci jeolojik zaman devridir.

Meteor: Gökyüzünde bir yerden kopup başka gök cisimlerinin çekim etkisine giren daha küçük gök cisimleridir.

Meteoroloji: Hava olaylarını inceleyen bilim dalıdır

Meteoroidler:Daha küçük gök cisimlerine verilen adtır.

Moren: Buzul taşı

Mostra: Bir tabaka ya da formasyonun topoğrafya yüzeyi tarafından kesilen ortaya çıkan bölümü

N

Nap: Örtü

Nek: Tıkaç

Nem: Su buharı

Nemlilik: Belli bir sıcaklıktaki nem miktarı

Nikel: Çekirdekte bulunan bir elementtir

O

Obruk: Kireç taşlarının çözülmesi ile meydana gelen doğal kuyu

Obsidiyen: Volkan camı

Oğlak dönencesi: Güney yarımkürede 23-27 enlemindeki çember

Ojit: Bazaltlarıın temelini oluşturan mineral madde

Oksidasyon: Bir cismin havadaki oksijenle birleşmesi

Ova: Platolara göre daha alakta kalmış düz arazilerdir.

Olivin: Magnezyum ve demirli silikat

Oraj: Boran

Orman sınırı: Orman örtülerinin kutuplara doğru ve yükseltiye göre yayılabildiği en son sınırlar

Okyanus: kıtaları birbirinden ayıran engin, açık denizlerdir

Orojenez: Dağ oluşumu

Ova: az eğimli yerlere verilen isimdir.

Ö

Ökümen: Karaların yerleşmiş ve yerleşebilir yerleri

Ölçek: Harita üzerindeki bir uzunluğun gerçek uzunluğa oranıs

Önbölge: Dağ oluşumu hareketinin yönelmiş bulunduğu daha alçak ve daha yeknesak olan

Önbuzultaşı: Önmoren

Önçukur: Bir jeosenklinalın önbölge cephesindeki kenar çukur

Örenyeri: Eski yerleşmiş yerleşim yerleri

Östatik hareketler: Geniş ölçüde alçalma ve yükselme

Ötrofikasyon: Organik ve mineral içeren göl ve bataklıklarda  alg ve diğer bitkilerin aşırı şekilde büyümesi

P

Palentoloji: Fosilbilim

Paleozoik:Birinci jeolojik zaman

Pangea:  Dünya'da yaşam başladığında bütün kıtaların bir ada gibi birbirine birleşik haline verilen addır

Pediment: Dağların eteklerinde aşınma ile oluşmuş hafif dışbükey etek düzlüğü

Pedoloji: Toprak bilimi

Peneplen: Yontukdüz

Peri bacası: Volkanik tüflerin akarsu ve sel sularının aşındırması sonucu oluşan şekiller

Poyraz:

Plato:

Periglasyal: Buzullarla örtülü bir alanın yakın çevresi

Permability: Geçirgenlik

Permafrost: Devamlı donmuş zemin

Plaijoklaz: Bir mineral grubudur

Plankton: Deniz akıntılarıyla sürüklenen suda yaşyan bütün bitki ve hayvanlara verilen adtır

Plato: Çevresine göre yüksekte kalan ve akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış geniş

Pleistosen: Dördüncü çağın birinci dönemi

Plütonik kayaçlar: Derinlerde oluşmuş magmatik kayaçlar

Plüton: Güneş sisteminin dokuzuncu ve sonuncu yörüngesinde bulunan en küçük gezegen

Podzol topraklar: Soğuk ve nemli bölge topraklarıdır

Polye: Karstik arazilerde kireçtaşının çözülmesiyle oluşan düzlük ova

Ponor: Su yutan

Prekambriyen: dağların ve magma olaylarının oluştuğu uzun bir zaman süresi

Pioklastik: Volkanik bacadan patlama ile püskürtülmüş volkanik materyaller

Püskürme: Yanardağın püskürme olayı

Püskürük maddeler: İndifa maddeleri

R 

Radyal akarsu: Kraterlerin dış tarafındaki koni yamalarındaki akarsulardaki siztemdir

Reg: Çöllerde ince materyalin rüzgarlar tarafından savrulup taşınması

Regolit: Taşların parçalanmalarıyla ortaya çıkan topraktan farklı olarak içerisinde iri elemenlar bulunan ham toprak

Regosol toprak: Yamaç eteklerindeki kumlu kolüvyal depolarüzerinde oluşan topraklar

Regresyon: Denizin çekilmesi sonucu su altındaki alanların karaya katılması olayı

Rejim: Bir akarsuyun debisinin zamana ve yere göre akım düzeni

Relief haritası: Yeryüzü biçimlerini kabartılarını ilk bakışta göstercek şekilde çizilmesi

Rendzina: Karbonatlı, humuslu toprak

Resif:  Merrcanlar, mercanların yapıları

Rippelmark: Kum dalgacıkları

Rüzgar oyması: Korrazyon

S

Samanyolu: Büyük bir grup galaksinin parçası olan bir galaksidir

Samyeli: Türkiyeyi güneydoğudan etkileyen rüzgardır.

Sarkıt: Mağaralar  içinde tavandan aşağı doğru büyüyerek sarkan oluşumlar

Sender: Buzul sularının geliştirdiği bir çeşit yayvan biriiniti yelpaze

Sediment: Akarsu,buz ve rüzgar tarafından depolanan ince materyal parçaları

Sekba: Sığ ve tuzlu su gölü

Seki: Taraça

Sel: Ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir

Senklinal: Tabakalrın kıvrılarak alçalması

Set gölü: Akarsuların önünü herhangi bir neden dolayı önlerinin kesilmesi sonucu oluşan göllerdir

Sığ Deniz: Az derin olan denizler

Sial: Okyanuslarda ince karalarda kalın olan bir katmandır. Silisyum ve alüminyumdan oluşur

Sileks: Çakmak taşı

Sipolen: Doğal bir çimento ile birleşmiş sert kayaçlar

Sima: Okyanuslarda kalın karalarda inca olan bir katmandır.silisyum ve magneztumdan oıluşur

Sıradağ: Birçok dağ'ın birleşmesiyle oluşan dağ topluluğudur

Sirk:  Buz yalağı

Sirk buzulu: Dağların yüksek kesimlerinde yeni oluşmuş buzullar

Sirk gölü: Buzul aşındırması sonucu çanaklarda suların birikmesiyle oluşmuş göl

Soliflüksiyon: Toprak akması

Solstis: Gündönümü

Sondördün: Ay’ın yarısının aydınlık diğer yarısının karanlaık olduğu evresidr

Su taşır: Yer altı suyunu taşıyan geçirimli tabaka

Şerir: İri kumlarla örtülü alanlara denir

Su küre: Hidrosfer

Suptropikal: Yengeç dönencesi ve Oğlak dönencesi ile sınırlanmış coğrafik bölgelerdir.

SYBM: Sibirya yüksek basınç merkezi.

Ş

Şaryaj: Bindirme

Şaryaj örtüsü: Bir kütle üzerine sürünerek gelmiş olan kütle

Şelale: Çağlayan,çağlak

Şelf: Sığ deniz dipleri

Şelale: Akarsu yatağının, dike yakın bir biçimde aniden düştüğü, suların yüksekten dökülerek aktığı kısmı.

Şist: Yaprak kayaç

T

Taban seviyesi ovası: Akarsuların taban seviyesine ulaştığı ve eğimin azaldığı yerlerde oluşmuş ova

Taban seviyesi: Yerkabuğunun dış etkenlerle aşındırılmasında düzenleyici rol oynayan seviye

Takke buzulu: Dağların zirve kesimlerini kuşatan buzul

Talveg:  Akarsu yatağının en derin noktalarını birleştiren nokte

Taş: Kayaç

Taşkın: Akarsuların yatağa sığmayacak miktarda su taşıması sırasında meydana gelen su yayılması olayı.

Taşküre: Litosfer.

Tefra: Dünyanın manto katmanının üzerinde yeralan ve yeryüzüne kadar uzanan katmanıdır

Tektonik göl:Tektonik hareketler sonucu oluşmuş göl.

Tektonik: Yerkabuğunun yapısı ve değişmesine yol açan orojein ve epirojenik hareketleri inceleyen bilim dalı

Tersiyer: Üçüncü Zaman

Tetis: Alp dizgesindeki sıra dağları doğurmuş, ilkel büyük Akdeniz yerteknesi.

Ticaret rüzgarları: Alizeler

Tjale : Donmuş yer altı

Tombolo: Kıyı oku

Toroslar: Türkiyenin batısından doğusuna uzanan sıra dağalardır

Toponimi: Yeradı bilimi

Topoğrafya: Bir arazi yüzeyinin tabii ayrıntılarının meydana getirdiği şekil

Tortul: Kalıntı, çökelti demektir

Tortulbilim: Sedimentoloji

Tortullaşma, Deniz, göl, akarsu veya karalarda katı maddelerin çökelmesi olayı

Traverten: Kireç taşının su içinde çözüldükten sonra ve çökelmesi sonucu oluşan şekiller

Tropikal: : Ekvator'a paralel ve biri güneyde, ötekisi kuzeyde bulunan iki dairesinden her biri

Tsunami: Deniz dibinde oluşan depremler

Turba: Bataklıklarda bulunan kısmen ayrışmış materyalden oluşmuş yakıt

Tüf: Katılaşmış yanardağ kırıntı taşı

Tüfit: Yanardağ püskürmesi kırıntıları,

U

Uc: Eksterm

Ulu deniz:  Okyanus

Uranüs: Güneş sistemindeki bir gezegen

Uvala: Dolinden daha büyük çukur

Uved: Geçici veya mevsimlik su bulunan vadiler

Uydu: Herhangi bir gezegenin çevresinde dolanan bir gökcismine uydu denir

Uzay: Sonsuz boşluk.

Ü

Üst manto: Litosferin altında bulunan kuşaktır.

V

Vadi: Akarsu aşındırmasıyla oluşan, sürekli iniş gösteren oluk

Voklüz: Kalın kalker tabakalrı arasındaki boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının yüzeye çıktığı kaynak

Volkan bacası: Magmanın yeryüzüne çıkıncaya kadar geçtiği yol

Volkan camı: Volkanik cam

Volkan konisi: Lav,kül gibi volkan bombası gibi volkanik maddelrin üst üste birikmesi sonucu oluşan koni biçimli yükseltiyue denir

Volkan: Magmanın yerkabuğunu yararak taş parçaları ve ergimiş maddeler halinde çıkıp çevreye yayıldığı yer.

Volkanizma: Mağmanın yerin derinliklerinden hareket ederek yer yüzüne çıkması

Y

Yağış: Havadaki sıcaklığın düşmesine bağlı olarak oluşan bir hava olayıdır.

Yağmur: Bir yağış türüdür

Yağmurölçer: Pulviyometre

Yalam yazı: Yontuk düz

Yalıyar: Falez

Yamaç kaynağı: Geçirimsiz bir katmanın üzerinde geçirimli bir bir tabakadan yeryüzüne çıkan kaynak

Yamaç: . Dağın ya da tepenin herhangi bir yanı.

Yanardağ kayaçlar: Püskürük kayaçlar

Yanardağ külü: Volkan külü

Yanardağ: .Art arda olan püskürmeler sonucunda Maddelerin üst üste yığılmasıyla ortaya çıkan yükseltiler

Yapay çevre: Değiştirilmiş ve kültür altına atılmış çevre

Yapı: Stüktür,bünye

Yar: Dimdik kayaç

Yardang: Keskin sırtçıklar

Yarma vadi: Vadi yamaçları dik olan tabanı dar olan yamaç

Yatak: Suların aktığı yer

Yaz saati: Saatin ileri alındığı saat türü

YB: Yüksek basınç

Yer adı bilimi: Toponimi

Yerküre:Dünya gezegenidir, yer yuvarlağı.

Yerberi: Bir gök varlığının yörüngesi üzerinde hareket ederken, bu varlığın yere en yakın geçtiği noktalar

Yer bilimi :  Jeoloji

Yer çekimi: Dünyanın çekim gücüne denir

Yer kabuğu: Yer küreyi kaplayan kayaçlara yer kabuğu denir

Yerli kaya: Bulunduğu yerde oluşmuş kaya.

Yeröte: Bir gök varlığıın yörüngesi üzerinde dolanım hareketleri yaparken yere en uzak geçtiği noktalar

Yeryüzü: Taş küre

Yoğuşma: Nemin soğuma sonucu katı ya da sıvı hale geçmesi

Yontukdüz: Alçak veya yüksekçe düzlük

Yumrular: Düzensiz toparlak biçimdeki taşlar

Yörünger gök cisminin hareketi süresince izlediği yol.

Yörünge düzlemi: Yörüngenin daire ,elips şeklinde izlediği yol

Yükselti: Bir noktanın deniz yüzeyinden olan yüksekliği,

Z

Zelzele: Deprem

Zemin hareketi: Zeminin doğel ya da beşeri bir nedenden dolayı yer değiştirmsi

Zemin: Yeryüzünün yüzeyi

Zeolit: Boşluukları, kalker ve alkalen silikatlarla doldurmış bazı cins volkanik kayaçlar

Zımpara taşı: Çok sert alüminyum kritallerden  oluşmuş paralatıcı ya da aşındırıcı olarak kullanılan kayaç     

        

                                                               RAMAZAN ECER